چکیده قابتپذیری صنایع با فناوری برتر در ايران * دکترای اقتصاد دانشگاه اصفهان عضو هیأت علمی مؤسسه آموزش عالی شهید اشرفی اصفهانی

فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی شماره 60 پاییز 67-99 1390 اثر انعطافپذیری نیروی کار بر قابتپذیری صنایع با فناوری برتر در ايران دکتر شیرین اربابیان * محمد میرزایی ** دریافت: 88/10/16 پذیرش: 89/8/11 انعطافپذیری ساختاری و نهادی نیروی کار / اشتغال غيررسمي / رقابتپذیری چکیده امروزه بسیاری از بنگاهها براي بهبود رقابتپذیری خود در بازارهاي جهاني به دنبال کاهش انواع هزینههای خود از جمله هزينههاي نيروي كار هستند. برای این منظور بنگاهها به استفاده از نیروی کار موقت و غیررسمی تشویق میشوند. این نوع شاغالن بهدلیل انعطافپذیری نهادی باال قدرت بنگاه را برای واکنش به تحوالت بازار و نوسانات تقاضا افزایش میدهند ولی بهدلیل آموزش و مهارت پایینی که دارند قدرت بنگاه را برای انطباق با تحوالت تکنولوژیکی تضعیف میکنند. این مقاله در پی بررسی اثر انعطافپذیری این نوع شاغالن بر رقابتپذیری صنایع با فناوري برتر و باالتر از متوسط در ايران است. بنابراین ابتدا با بسط مبانی نظری اثرات مثبت و منفی انعطافپذیری نیروی کار غیررسمی بر سطح رقابتپذیری یک بنگاه مشخص میشود سپس این اثر با کاربرد روش دادههای تابلویی در خصوص صنایع با فناوری برتر در ایران )به تفکیک کدهای )ISIC و برای دوره زماني 1377-1383 بررسي میشود. نتایج مطالعه نشان میدهد که در صنایع با فناوري برتر اثرات منفی انعطافپذیری غالب است. بنابراین پیشنهاد میشود برای بهبود * دکترای اقتصاد دانشگاه اصفهان عضو هیأت علمی مؤسسه آموزش عالی شهید اشرفی اصفهانی arbabian_sh@yahoo.com ** کارشناس ارشد معاونت مدیریت و برنامهریزی استانداری اصفهان mohammad_mirza@yahoo.com دکتر شیرین اربابیان مسئول مکاتبات.

68 پژوهشنامه بازرگانی رقابتپذیری بنگاههای فعال در صنایع مذکور سهم کمتری به نیروی کار غیررسمی اختصاص داده شود. طبقهبندی J24, J53, F12, O17 : JEL

69 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص مقدمه كارشان نيروي هزينههاي جمله از هزينهها انواع كاهش به را بنگاهها جهانيشدن فرآيند بنگاهها مناسبات بر حاكم نهادي قوانين انواع مایلند بنگاهها بهطوريكه است. کرده تشویق بازارهاي در رقابت براي رسمي بنگاههاي دیگر بهعبارت دهند. کاهش را نيرويكار و اي 1 غيررسمي کارگران با را خود حقوقبگير رسمي کارگران تا ميشوند تشويق جهاني يا بيمه يا دستمزد شرط خود استخدام براي معموال که )کارگراني کنند جايگزين پارهوقت در بهسرعت کار نیروی تعداد در تغییر با بنگاهها ترتیب این به ندارند(. را و... بازنشستگي قوانين بهكارگيري دیگر سوی از میدهند. نشان واکنش تقاضا تحوالت و نوسانات برابر ولي ببرد باال را توليد هزينههای آغاز در است ممكن كار نيروي استانداردهاي و نهادي عملكرد در ديگر بهبودهاي و نوآوري و ابداع كار نيروي باالتر بهرهوري با هزينههايي چنين حفظ نيازمند جهاني بازارهاي در بقا برای بنگاهها ديگر بهعبارت. 2 ميشود جبران اقتصادي ميشود. محقق انساني نيروي در سرمايهگذاري با امر اين و هستند رقابتي مزيت خلق و گسترش یا حفظ برای تضميني و رقابتي مزيت به دستیابی در مهمي عامل انساني سرمايه غيررسمي و موقت قراردادهاي اگرچه است. جهاني بازارهاي در بنگاهها رقابتی قدرت سرمايهگذاري انگيزه اما ميکند رقابتپذير قيمتي تحوالت دربرابر را بنگاهها کار نیروی شاغالن بهکارگيري با سو يك از بنگاهها میدهد. کاهش را انساني منابع آموزش بخش در تبعيت هزينههای ساير و بيمه هزينههاي )ازجمله بنگاه جانبي هزينههاي کاهش غيررسمي انعطافپذیری بازار تقاضاي نوسانات دربرابر بنگاه انطباق توانايي افزايش و كار( قانون از از و میدهند افزایش جهاني بازارهاي در را آن رقابتي قدرت درنتيجه و بنگاه )نهادي( با بنگاه انطباق قدرت غيررسمي شاغالن انساني سرمايه بودن پايين بهدلیل ديگر سوي مشاركت براي درنتيجه و یافته کاهش بينالمللي استانداردهاي و بازار تکنولوژیک تحوالت راک نیروی وجود ديگر بهعبارت میشود. محدود رقابتيشان قدرت جهاني بازارهاي در اشتغال و مناسب»كار مفهوم بيان براي )ILO( کار بینالمللی سازمان توسط اولينبار غيررسمي اشتغال اصطالح 1 كارگران غيررسمي كليه اشتغال از پايهاي تعريف يك شد. مطرح 2002 ژانويه در كار آماردانان جلسه در غيررسمي«بنگاههاي در كارگران اين خواه برميگيرد در را عايدي( يا كار تضمين و دستمزد حداقل )بدون غيراستاندارد مزدي.)Carr& Alter Chen, )2002 باشند شاغل غيررسمي يا رسمي 2. Sengenberger (2005); pp. 9-140.

70 پژوهشنامه بازرگانی غیررسمی با سطح انعطافپذیری باال میتواند قدرت رقابتی یک بنگاه را هم در جهت مثبت و هم در جهت منفی تحتتأثیر قرار دهد. برایند این اثرات به نوع بنگاه و ویژگیهای رقابتی خاص آن بستگی دارد. بنابراین تغییر در سطح انعطافپذیری و افزایش سهم نیروي کار غیررسمی در گروههای مختلف صنایع اثرات متفاوتی بر سطح رقابت خواهد داشت. همچنین بررسي اين مسأله که استفاده از شاغالن غيررسمي در فعالیتهای مختلف صنعتی ازجمله فعالیتهایی با فناوری برتر تا چه اندازه ميتواند بر انعطافپذيري نیروی کار بنگاهها و قدرت رقابتيشان مؤثر باشد حائز اهميت است. به نظر میرسد سطح فناوری برتر و نیاز به نیروی کار متخصص قابلیت پذیرش نیروی کار غیررسمی در این گروه از صنایع را تا حد زیادی کاهش میدهد. در این راستا مؤلفان این مقاله کوشیدهاند تا نخست با بسط یک مدل نظری اثر انعطافپذیری بر رقابتپذیری را بررسی کنند. پس از مرور مطالعات تجربي الگوی اقتصادسنجی مناسبی برای بررسی اثر انعطافپذیری نیروی کار بر رقابتپذیری صنایع معرفی شده و در نهايت با برآورد اين مدل براي صنايع با فناوري برتر و باالتر از متوسط در ايران به بررسی تفصیلی نتایج پرداخته شده است. 1. مبانی نظری موضوع در این بخش ابتدا رقابتپذیری و عوامل صنعتی مؤثر بر آن بررسی میشود. این بررسی نشان میدهد که ویژگیهای نیروی کار یکی از مشخصههای تأثیرگذار بر رقابتپذیری بنگاه است سپس به بررسی یکی از مهمترین ویژگیهای نیروی کار یعنی میزان انعطافپذیری آن و تأثیرش بر سطح رقابتپذیری بنگاه پرداخته میشود. از اینرو با تکیه بر مبانی نظری موجود انواع انعطافپذیری نیروی کار و نقش هریک بر سطح رقابتپذیری بنگاه مشخص میشود. در این قسمت چارچوب نظری مقاله یعنی چگونگی ارتباط انعطافپذیری نیروی کار و قدرت رقابتپذیری بنگاه فراهم میآید. در ادامه بهمنظور ارائه شاخصی برای برآورد میزان انعطافپذیری نیروی کار در یک بنگاه اشتغال غیررسمی و نقش آن در انعطافپذیری نیروی کار معرفی میشود. بررسی مطالعات انجامگرفته مشخص میسازد که اشتغال غیررسمی در تعیین سطح انواع انعطافپذیری )نهادی و ساختاری( نقشی اساسی دارد. به این لحاظ در

71 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص یک کار نیروی انعطافپذیری برآورد برای غیررسمی بخش سهم شاخص از مدل برآورد میشود. استفاده بنگاه آن بر مؤثر صنعتی عوامل و رقابتپذیری 1 1. رقابتپذیری بهطورکلی دارد. وجود تجارت نظری مبانی در رقابتپذیری از زیادی تعاریف سطح در کرد. بيان بازار از سهم افزایش برای خاص صنعت یا بنگاه یک قابلیت میتوان را مهس نگهداشتن ثابت براي اقتصاد يک توانايي بهصورت ميتوان را رقابتپذيري بینالمللی تعريف است فعال آنها در که بازارهايي در آن افزايش يا و بينالمللي بازارهاي در خود نشان بازار از سهم افزايش در را صنعت و بنگاه قابليت که است واقعيتي رقابتپذيري. 1 کرد هک شده گرفته بهکار توليدي توان و قابليت اين ارزيابي در متعددي شاخصهاي ميدهد. تعرفهها ساختار و بهرهوري سرمايهگذاري بازارها از سهم توليد از حاصل منافع به آن نوع رقابتي موقعيت تعيين برای مناسبي شاخص صادرات باالي رشد اواخر اين تا دارد. بستگي عوامل تحتتأثير شاخص اين بازار تقاضاي و فناوري سريع رشد با ولي ميشد محسوب رشد لذا نداشت ارتباطي صنعت يا شرکت پويايي به چندان که گرفت قرار چندگانهاي درنتيجه و پايدار رشد يک توجيه برای عوامل ساير گرفتن درنظر بدون بهتنهايي صادرات بهکارگيري با شد سعي 1990 دهه دوم نيمه در اساس برهمين نیست. کافی رقابتپذيري خاص بازار در محصول واردات رشد بازارها رشد پايه بر عمدتا که شاخصها از تعدادي محصوالت رقابتپذيري شدهاند نهاده بنا جهاني واردات روند همچنين و بازار از سهم شاخص به ميتوان نمونه براي شود. ارزيابي خاصي بازارهاي در يا و کل در را صادراتي. 6 کرد اشاره 5 تجاري پالن و 4 پايدار بازار سهم 3 سهم انتقال تحليل 2 آشکارشده نسبي مزيت تعيينکننده شاخص يک بهعنوان آشکارشده نسبي مزيت شاخصها اين بين در هدش پايهريزي الگويي براساس شاخص اين میرود. بهکار وسيعي سطح در رقابتپذيري 1. Sloper (1998); pp.31-53. 2. Revealed Comparative Advantage. 3. Shift-Share Analysis. 4. Constant Market Share Analysis. 5. Trade Mapping. صص 155-194. ) 1383 ( ديگران و وليبيگي 6.

بازرگانی پژوهشنامه 72 جهاني بازارهاي در آن رقابتي موقعيت نمايانگر کشور هر تجاري اطالعات آن طبق که رقابتي مزيت با و ميکند اندازهگيري را نسبي مزيت تنها شاخص اين واقع در اما است. نسبي مزيت دارند پاييني کار نیروی هزينه که کشورهايي است ممکن مثال است. متفاوت هزینه بنابراین ميشوند گرفتار پايين توسعه و فقر سيکل در آنها از بسياري اما باشند داشته مزيت شکلگیری برای اساسي نسبي مزيت نیست. رقابتپذيریشان معنای به لزوما پایین. 1 است نسبي مزيت مکمل رقابتي مزيت و است رقابتي اندازهگیری برای رابطهای 1988 سال در 2 وو و والراس سپس و 1987 سال در والراس دادند: ارائه زیر بهصورت 3 آشکارشده رقابتی مزیت عنوان با رقابتی مزیت RC= X ij /X j W iw /X w - M ij /M j M iw /M w )1( بهترتیب نیز i و j w اندیسهای و واردات و صادرات بهترتیب M و X آن در که RC برای صفر از بزرگتر مقادیر تعریف این براساس است. کاال و کشور جهان معرف نشان را رقابتی عدممزیت صفر از کمتر مقادیر درمقابل و است رقابتی مزیت نشاندهنده که است این آشكارشده نسبي مزيت شاخص با مقایسه در شاخص این ویژگی میدهد. مضاعف محاسبات از و کرده ارزیابی را واردات و صادرات نسبی مزیت همزمان میتواند رقابتی مزیت شاخص دربرمیگیرد. هم را درونصنعتی تجارت شاخص این کند. جلوگیری جهان با را کشور یک در صنعتی رقابت و میشود استفاده رقابتپذیری اندازهگیری برای شده گرفته نظر در رقابتی مزیت شاخص فوق رابطه براساس نیز مقاله این در میدهد. نشان است. اساسي راهبردی شیوه دو محصول تمایز و پايين هزينه )1998( 4 پورتر عقيده به توليدات فروش و توليد طراحي براي بنگاه توانايي بهمعناي پايين هزينه است. رقابتپذيري خدمات يا کاال که معناست اين به تمایز است. رقبا به نسبت بیشتر کارايي با رقابت قابل 5 کیوز مطالعات برسد. متفاوت مصرفکننده نظر به توليد( )کيفيت خاص جنبهاي از 2. Vallrath & Vo, pp 22-37. 3. Revealed Competitive Advantage (RC). 4. Porter (1998). 5. Caves (1981); pp. 203-223..)1380( بهكيش.1

73 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص مقدار و رقابت تعیینکننده صنعتی عوامل 3 فونتورا و کرسپو و 2 هیوز 1 همکاران و گرینوی بازار ساختار تولید مقیاس از ناشی صرفهجوییهای محصول تنوع را درونصنعتی تجارت مدلهای که عواملي مهمترين دیگر بهعبارت میکنند. معرفی کار نیروی خصوصیات ساختار و اقتصادي صرفههاي محصول تنوع کردهاند پيشبيني بینالملل تجارت جدید درونصنعتی تجارت پديده متغير سه اين پايه بر نظري مدلهاي اکثر که بهطوری است. بازار انعطافپذیری اخیر سالهای در دارند. بههمراه را رقابتی راهبردهای و ميدهند توضيح را ديگر بهعبارت میشود. محسوب بنگاه برای رقابتی منابع از یکی بهعنوان نیز کار نیروی مختلف شكلهاي قالب در ميتواند محصول( تمايز و پايين )هزينه رقابتپذيري راهبردهاي و فوق عوامل از هریک قسمت این در شود. انتخاب بنگاه توسط كار نيروي انعطافپذيري میشود: بررسی تجربی و نظری شواهد به استناد با رقابتپذیری بر تأثیرشان مقياس از ناشي صرفهجوییهاي بهطورکلی توليد: مقياس از ناشي صرفهجوييهاي الف( راهبرد اولين دلیل همین به کند. فعاليت پايينتری هزينه با که ميکند کمک بنگاه به به که است مقياس از ناشي صرفهجوییهاي 4 پورتر نظر از قيمتي رقابت عمومي نسبت بازدهی محاسبه برای متعددی شاخصهای ميشود. منجر رقابتي راهبردهاي صنعت به که افزودهای ارزش یا بنگاه اندازه میانگین شدهاند. تعریف تولید مقیاس به بهرهوری نيز و کارمند 500 از بیش با بنگاههایی در اشتغال میزان یا و میشود اضافه شناخته تولید مقیاس از ناشی صرفهجویی شاخص بهعنوان بزرگ بنگاههای نسبی میشود. ديدگاه از رقابتپذيري راهبرد دومين بهعنوان محصول تنوع و تمايز محصول: تنوع ب( تمايز و تنوع را رقابت منشأهاي از يکي نيز 5 همکاران و هيل میشود. شناخته پورتر طبقههای تعداد محصول تنوع درجه اندازهگیری معیار مهمترین ميدانند. محصول تعریف 6 SITC کدهای رقمی 3 سطح در صنعتی اگر است. صنعت یک در موجود 1. Greenaway and et. al (1984); pp. 319-344. 2. Hughes (1993); pp. 561-572. 3. Crespo and Fontoura (2001); pp. 1-27. 4. Porter (1980). 5. Hill,et.al (1998); pp 105-127. 6. Standard International Trade Classification.

بازرگانی پژوهشنامه 74 میتواند SITC کدهای از رقمی 5 و 4 سطوح در موجود کاالهای تعداد باشد شده باشد. صنعت این در محصول تنوع بیانگر ميان در صنعت يک توليد بازار تمرکز ميزان مفهوم به بازار ساختار بازار: ساختار پ( در بزرگ بنگاه چهار فروش تمرکز نسبت با بازار ساختار است. خاص بنگاه چند نیا بر درونصنعتی تجارت نظری تحلیلهای میشود. اندازهگیری بخش فروش کل مقایسه در احتماال است زیاد بنگاههایشان تعداد که بازارهایی که دارد تأکید نکته دارند. بیشتری درونصنعتی تجارت است کم بنگاههایشان تعداد که بازارهایی با دارد. منفی رابطه درونصنعتی تجارت و رقابتپذیری با تمرکز نسبت بنابراین میشود ارزیابی مختلفی شاخصهای با خصوصيات این کار: نیروی خصوصيات ت( نسبت به میتوان مثال بهعنوان میدهد. نشان را بنگاه كار نيروي انعطافپذيري و اندازهگیری برای حرفهاي و فني كارگران سهم يا کار نیروی کل در ماهر کار نیروی رقابتپذيري در عامل اين اهميت بهدليل کرد. اشاره صنعت کار نیروی خصوصیات میشود. بررسی تفصيل به آن نظري مباني بعد قسمت در رقابتپذيري بر كار نيروي انعطافپذيري اثر 2 1. است کار«نیروی»وضعیت بنگاه یک رقابتپذیری سطح بر تأثیرگذار متغیرهای از یکی ميدهد. نشان را آن انعطافپذیری میزان و دارد اشاره کار نیروی ویژگیهای به که رقابتي فشارهاي افزايش درنتيجه و بينالمللي سطح در بازارها گسترش با همراه درواقع برای کار نیروی انعطافپذیری ميزان در بازنگري مستلزم جهاني اقتصاد در بنگاهها حضور انواع راستاي در حرکت اساس براين بود. خواهد جهاني سطح در بیشتر رقابتپذيري است. مؤثر صنعت يک در فعال بنگاههاي رقابتي قدرت گسترش بر انعطافپذیری رقابتپذيري و رشد براي مهم عامل يک بهعنوان کار نیروی انعطافپذيري امروزه کاري نیروی بنگاه آن براي بنگاه يک سطح در انعطافپذيري ميشود. شناخته اقتصادي درواقع. 1 باشد داشته انعطاف قابليت بنگاه تقاضاهاي و نيازها به نسبت که ميآورد فراهم 1. Locke, Piore, Kochan (1995).

75 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص. 1 ميدهد نويد را جهاني اقتصاد در رقابتپذيري توانايي سازمانها به انعطافپذيري براي مديريتي ابزارهاي مهمترين از يکي کار نیروی انعطافپذيري امروزه که بهگونهاي ميشود محسوب جديد توليدي فناوريهاي و کار بازار تحوالت با انطباق و تعديل نیروی انعطافپذيري مختلف شکلهاي بیشتر رقابتپذيري انگيزه با بنگاه هر درنتيجه انواع كار نيروي انعطافپذيري مفهوم نخست بخش این در میدهد. گسترش را کار بهینه ترکیب سپس و شده تعریف آن اندازهگيري شاخصهای و کار نیروی انعطافپذیری میشود. بررسی رقابتپذیری بر آن اثر و انعطافپذیری آن انواع و کار نیروی انعطافپذیری مفهوم 1 2 1. است. بوده توجه مورد طوالني مدت براي کار نیروی انعطافپذيري آکادميك بحثهاي عکسالعمل در کار فرآيند دوباره سازماندهي بهعنوان را کار نیروی انعطافپذيري 2 اسگوا را کار نیروی انعطافپذيري 3 هاکستروم و بريکينشو ميکند. تعريف اقتصادي تحوالت به 1980 دهه در ميدانند. فرصتها و تهديدها با سازگاري و تعديل قابليت و توانايي را و 5 کامپ و بالوين 4 اتکينسون انعطافپذير بنگاه مدل مانند کار نیروی انعطافپذير مدلهاي منابع مديريت بر راهبردي نگاهي پایه مدل یک بهعنوان اتکينسون مدل شد. مطرح 6 والبردا و اصلي دسته دو به کار نیروی مدل این براساس دارد. كار نيروي انعطافپذيري و انساني تصميمگيري فرآيند در و دارد بااليي مهارت سطح اصلي کار نیروی ميشود. تقسيم فرعي امنيت کارگراني چنين ميشود. استخدام سازمان توسط مستقيم بهطور و ميکند شرکت منعکس سازمان براي را آنها اهميت و مهارت سطح اين که دارند بااليي حقوق و شغلي اندک يا عدماستقالل و کم شغلي امنيت پايين دستمزدهاي با فرعي کار نیروی ميکند. مهارت به کار نیروی از دسته این مشاغل ميشوند. مشخص کارشان در استقالل بودن بازار میانمدت نوسانات مقابل در اصلی کار نیروی دارد. نیاز کمی یادگیری و آموزش 1. De Ruyter, Burgess (2000); pp. 452-463. 2. Esguerra (1997). 3. Birkinshaw & Hagstrom (2000). 4. Atkinson (1984); pp. 28-30. 5. Bolwijn and Kumpe (1990); pp. 44-57. 6. Volberda (1992).

76 پژوهشنامه بازرگانی صیانت میشود ولی نیروی کار فرعی در معرض این نوسانات است. در مباحث نظری اقتصاد کار یعنی نظریه نیروی کار درونی بیرونی 1 به تمایز این دو دسته نیروی کار اشاره شده است. 2 براساس این نظریه بخشی از قدرت بازار کار در اختیار نیروی کار درونی است. نیروی کار درونی از سقوط دستمزدها به سطحی که تمایل به کار نداشته باشد جلوگیری میکند. نیروی کار درونی از امنیت شغلی باالیی برخوردار است و نقش مؤثری در تعیین دستمزد دارد. نیروی کار بیرونی از چنین حمایتهایی برخوردار نیست و معموال بیکار است یا در بخشهای غیررسمی بازار کار فعالیت میکند. قدرت نیروی کار درونی از هزینههای جابهجایی ناشی میشود بهطوریکه برای بنگاهها جایگزین کردن کارکنان موجود را با نیروی کار بیرونی پرهزینه میکند. این هزینههای جابهجایی شامل هزینههای استخدام اخراج اجاره و آموزش نیروهای جدید است. بهطورکلی نیروی کار درونی و بیرونی به شکلهای مختلفی دستهبندی میشود: شاغالن در مقابل بیکاران افراد دارای شغل خوب در مقابل افراد با شغل بد )شغل رسمی در مقابل شغل غیررسمی( شاغالن ارشد در مقابل تازهکاران افرادی که مهارتهای خاص بنگاه را دارند در مقابل کسانی که ندارند کارگران با قراردادهای دائمی در مقابل کارگران با قرارداد موقت كاركنان اصلي در مقابل كاركنان فرعي و.... 3 سهگونه انعطافپذيري نیروی کار توسط اتکينسون تعريف ميشود: الف( انعطافپذيري تخصصي 4 )کیفی(: انعطافپذيري تخصصي بر اين مطلب داللت دارد که يک کارگر بتواند طیف وسيع و متفاوتي از کارها را انجام دهد. اين نوع انعطافپذيري که به بنگاه اجازه ميدهد کيفيت و سطح توليد خود را با هزينههاي اضافي ناچيزي تغيير دهد به نیروی کار اصلي مربوط است. ب( انعطافپذيري تعدادي 5 )کم ی(: انعطافپذيري تعدادي داللت بر بنگاهي دارد که ميتواند در پاسخ به نوسانات تقاضا سطح ساعات کاري را در کوتاهمدت تعديل 1. Insider-Outsider Theory. 2.Wolter (2001), pp 445-456. 3.Lindbeck and Snower (2002), pp 1-55. 4.Functional Flexibility 5.Numerical Flexibility

77 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص يا کارگران اخراج و استخدام در مشکلي کارفرما که است مطلب اين بيانگر و کند است. فرعی کار نیروی به مربوط انعطافپذیری نوع این ندارد. کاري زمان تغيير هک ميآورد بهوجود را امکان اين مالي انعطافپذیری : 1 مالي انعطافپذيري پ( درواقع کند. منعکس را کار نیروی تقاضاي و عرضه شرايط کار نیروی دستمزد تقاضا و عرضه شرايط تنها و نکند تعيين را دستمزد سطح جامعه در موجود قوانين. 2 باشد داشته نقش کار نیروی دستمزد تعيين در را کار نیروی بازار انعطافپذيري شاخصهاي از کاملي مجموعه )2003( 3 مونستريوتيز از: عبارتند او ساختهشده شاخصهاي است. کرده اندازهگيري و معرفي به هفتگي کاري اضافه متوسط سهم کارکنان کاري متغير ساعات سهم متوسط ميدهند انجام نوبتي کار که کارکناني درصد هفتگي استاندارد ساعات متوسط پارهوقت اشتغال سهم متوسط و ميکنند کار هفتهها آخر که کارکناني درصد زمان انعطافپذيري يا تعدادي انعطافپذيري شاخص )اين اشتغال کل به )موقت( ميکند(. اندازهگيري را کار را تخصصي انعطافپذيري شاخص )اين چندگانه مهارت کار نیروی استانداردهاي ميکند(. اندازهگيري ميشود: تقسيم دسته دو به نيرويكار انعطافپذيري بهطوركلي قدرت حفظ براي را بنگاه توانايي نهادي انعطافپذيري : 4 نهادي انعطافپذيري الف( و ضوابط کار روابط به مربوط )قوانين موجود 5 نهادي شرايط در خويش مانور ميدهد. نشان و...( کار محيط براي دولت سوي از اعمالشده استانداردهاي پذيرش از بنگاه گريز توانايي درجه نهادي انعطافپذیری از منظور ديگر بهعبارت درمورد موجود نهادهاي سوي از تحميلشده محدوديتهای چارچوب در رفتار و و تعدادي انعطافپذيري شامل انعطافپذيري نوع اين است. کار نیروی از استفاده 1. Financial Flexibility 2. Atkinson (1984); pp 28-30. 3. Monastiriotis. 4. Institutional Flexibility. قواعد يکديگر با همراه و هستند آنها اعمال ويژگيهاي و رسمي قوانين و غيررسمي محدوديتهاي دربرگيرنده نهادها 5. 1377(. )نورث میکنند تعیین را انسانها بين اقتصادي مبادالت رفتار در بازي

بازرگانی پژوهشنامه 78 هک است گونهاي به غيررسمي شاغالن ويژگيهاي از برخي است. مالي انعطافپذيري كارگران ميکند. مشخص نهادي انعطافپذيري با را اشتغال نوع اين نزديک ارتباط و ميشوند مشخص عدمحمايتها يا آسيبپذيري از بااليي درجه با غيررسمي اجتماعي حمايتهاي از لذا نميشوند شناخته بهرسميت قانوني يا نهاد هيچ توسط فاقد فعاليتشان ازآنجاکه و نيستند برخوردار خود( شغلي منافع )درمورد قانوني و حفاظت و تعريف آنها در مالكيت حقوق بنابراين است رسمي مکتوب قرارداد غيرمستمر و پايين بسيار درآمدهايشان و ناپايدار عموما افراد این اشتغال نميشود. آموزشي هزينههاي عوايدکم پايين دستمزدي هزينههاي کارگران اين. 1 است تقاضا نوسانات و شرايط تغيير با كارفرما بنابراین دارند نيز پايينی سرپرستي و دفتري کار نیروی اخراج يا و بهکارگيري جابهجايي به قادر ناچيزي هزينه با و سهولت به نهادي انعطافپذيري افزايش راههاي از يكي گفت ميتوان اینرو از بود. خواهد اين به شواهد بهطورکلي است. غيررسمي يا پارهوقت موقتي شاغالن از استفاده کمتر منافع کمتر شغلي رضايت با غيررسميشدن اگرچه که دارند اشاره مطلب است همراه استخدام طول در بیشتر عدماطمينان و کمتر خدمت ضمن آموزشهاي. 2 است همراه شغلي ترتيبات در بیشتر نهادي انعطافپذيري با اما ساختار نظر از را بنگاه توانايي ساختاري انعطافپذیری : 3 ساختاري انعطافپذیری ب( براي بنگاه داخل در و... سازمان و مديريت ساختار انساني( )سرمايه انساني نيروي کيفيت افزايش فناوري تغيير توليد خط تغيير )مثل بازار جديد شرايط با انطباق قدرت ساختاري انعطافپذيري از منظور ديگر بهعبارت ميدهد. نشان و...( توليد تخصصی انعطافپذيري شامل و است بيروني تحوالت با بنگاه دروني انطباق میشود. آنها آموزش براي صرفشده هزينههاي بودن اندک بهعلت خواه غيررسمي شاغالن اغلب آموزش مراکز اهميت از عدمآگاهي و آموزشي مراکز از دوري زياد کار ساعات 1. Carr and Chern (2002). 2. Goldberg and Pavcnik (2003). 3. Structural Flexibility.

79 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص مهارت شاغالن اين بنابراين نميکنند کسب را بهروز و الزم آموزشهاي و مهارتها مهارتهاي كسب به قادر عمومي آموزشهاي فقدان بهدليل و دارند پاييني تخصص و اين ساختاری انعطافپذيري سطح امر اين نيستند. ضمنخدمت آموزشهاي و جديد از بنگاه در پويا يا بلندمدت رقابتپذيري اگرچه بنابراين میدهد. کاهش را كاركنان زا و بنگاه فني و انساني زيرساختهاي و آموزش در سرمايهگذاري به منوط يکسو ميتوان بهطوركلي اما است مناسب و شفاف قوانين و نهادها وجود مستلزم ديگر سوي نمیتوانند مهارت و انساني سرمايه پایین سطح بهدليل بنگاهها غيررسمي كاركنان گفت ويژگيهاي بنابراین كنند. فراهم را پويا رقابتي مزيت كسب برای الزم ظرفيت بنگاه براي گسترش را بنگاه کار نیروی نهادي انعطافپذيري که است بهگونهاي غيررسمي اشتغال ميکند. کمک جهاني بازارهاي سطح در بنگاه رقابتپذيري به طريق اين از و میدهد در موجود غيررسمي شاغالن انسانی سرمایه در سرمايهگذاري به عدمتوجه متقابال اما رقابتي سطح درنتيجه و ميدهد کاهش را کار نیروی ساختاري انعطافپذيري بنگاه بازارهاي در بقا برای بنگاه هر بهطوريكه مییابد. کاهش جهاني بازارهاي در بنگاه نوع دو از ترکيبی درواقع که کند انتخاب را شاغالن از مناسبی ترکیب باید جهاني يا و غيررسمي بخش بنابراين است. بنگاه کار نیروی ساختاري و نهادي انعطافپذيري و باال نهادي انعطافپذیری بهدليل فعاليت يک يا صنعت يک در غيررسمي شاغالن سهم قدرت بر انعطافپذیری اثر بررسي برای شاخصي بهعنوان پايين ساختاري انعطافپذیری میرود. بهکار جهاني اقتصاد در ادغام ظرفيت و رقابتپذیری بنگاه رقابتی قدرت و انعطافپذیری نظری ارتباط 2 2 1. نهادي و ساختاري انعطافپذيري نوع دو در ميتوان را انعطافپذیری انواع مجموع در مختلف انواع شکلگیری وجود با که است این نشانگر مختلف شواهد کرد. خالصه اکثر عمل در استخدامي روابط ماهيت و استخدام نوع صنايع براساس انعطافپذيري هک انعطافپذيري نوع ميکنند. استفاده را انعطافپذيري مختلف انواع از ترکيبي بنگاهها سيستم تحتتأثير زيادي حد تا آن ميزان و میکند دنبال خاص کشور يک در بنگاه يک

بازرگانی پژوهشنامه 80 بازار خصوصيات و 1 حرفهاي آموزش و کارآموزي سيستمهاي کار بازار قوانين صنعتي روابط زا بااليي سطح به همزمان بهطور نتوانند بنگاهها که ميشود باعث عوامل اين است. کار نیروی راهبرد تحتتأثیر همچنين انعطافپذيري درجه. 2 یابند دست کار نیروی انعطافپذيري انواع نسبت دارند باالیی فناوری که توليديای فرآيندهاي اسگوارا عقیده به. 3 دارد قرار بنگاه رقابتي کنترل و ماهر کار نیروی به بيشتري نياز فني کمتر و دستي تکراري کاربرتر فعالیتهای به کمتر و نيازمندند فنی دانش و باال مهارت با انساني منابع به بیشتر دیگر بهعبارت دارند. کيفيت ساختاری انعطافپذیری بر بیشتر بنابراین میکنند. استفاده غيررسمی و بیتجربه کارگران از رقابتپذيري نابودی عامل از یکی آمریکا بنگاههای در مطالعه یک میکنند. تکیه تخصصی یا هدف با استراتژيک فعاليتهاي است. دانسته انساني سرمايه بلندمدت گرفتن ناديده را بنگاهها مزيت به تا میکند کمک سازمانها به ماهر کارگران آمادهسازی با ميتواند انساني توسعه کاراتر تا کند کمک کارکنان به انساني منابع توسعه در سرمايهگذاري یابند. دست رقابتي براي مطالعهاي در 4 توسلمان و دونالد مک شود. انجام باالتري کيفيت با توليدات و باشند سادهاي مدل از و کرده فراهم چارچوبي بنگاه سطح در کار نیروی انعطافپذيري تحليل است: چنين مدل اين فرضهای کردند. استفاده انعطافپذيري بهينه ترکيب مفهوم تحليل براي ثابتاند. کار نیروی از بهغير نهادهها کليه 1. غيرقابل نوسانات تحتتأثير تقاضا X نوع از بازارهایي در دارد: وجود بازار نوع دو 2. تقاضا Y نوع از ديگر بازارهاي در و است قيمتي نوع از رقابت و دارد قرار پيشبيني ميشود هدايت کيفي تفاوتهاي توسط عمدتا رقابت و است باثبات نسبتا صنعتي روابط نظام و آموزش سياست قانون N کشور در دارد وجود کشور دو 3. انعطافپذيري بر نظام اين F کشور در و است تعدادي انعطافپذيري بر موجود انواع هزينه و هستند هزينه حداقل جستوجوي در بنگاهها ميکند تکيه تخصصي ميشود. فرض ثابت کار نیروی مختلف 1. Vocational Education Training (VET). 2. Blyton and Lucio (1995); pp. 272-290. 3. Tuselmann (1996); pp. 50-67. 4. Mcdonald, and Tuselmann (1996), pp. 268-289.

81 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص و تعدادي انعطافپذيري بين ترکيب محدوديتهاي باال فرضهاي به توجه با حداکثر oc شعاع داد. نشان )1( نمودار بهصورت میتوان را N کشور در تخصصي گسترش N کشور ماهيت به توجه با ميدهد. نشان را تعدادي انعطافپذيري از استفاده od شعاع نيست. ممکن سطح اين آنسوي تخصصي به تعدادي انعطافپذيري نسبت ميکند. ترسيم را تخصصي انعطافپذيري از استفاده محدوديتهاي پذيري انعطاف تعدادي پذيري انعطاف تعدادي c A e e A d B P x B o تخصصى پذيري انعطاف تخصصى پذيري انعطاف o Source: Mcdonald and Tuselmann (1996). محدوديت خطوط 1 نمودار بهينه تركيب 2 نمودار ار تخصصي و تعدادي انعطافپذيري ترکيبهايممکن شعاع دو اين بين فضاي بنابراين بیشتر شعاع دو بين ممکن فضاي ميدهد. نشان ميشود استفاده N کشور بنگاههاي توسط که B نقطه و oc شعاع روي A نقطه است. نزديک تعدادي( )انعطافپذیری عمودي محور به انعطافپذيريهاي ممکن ترکيبهاي کار نیروی براي AB خط بهطورکلی و od شعاع روي يکسان(. هزينه )خط میآید بهدست ثابت هزينه با که میدهد نشان را تخصصيای و تعدادي od و oc شعاعهاي بين ممکن )فضاي کرد ترسيم مشابهي نمودار ميتوان نيز F کشور براي تسا بهگونهاي F کشور بر حاکم ساختار است(. نزديکتر تخصصي انعطافپذيري محور به

بازرگانی پژوهشنامه 82 بازاري در زماني بنگاهها ميکند. فراهم را تخصصي انعطافپذيري از بیشتر استفاده امکان که به پاسخ براي را نياز مورد کار نیروی بهسرعت بتوانند که میکنند عمل مؤثرتر X نوع از بهسوي که ميشود داده نشان رقابتی همسان منحني با مسأله اين کنند. تجهيز تقاضا نوسانات رقابتی همسان منحني Y نوع از بازاري در بنگاهها و است متمايل تعدادي انعطافپذيري مکان همسان رقابت )منحنی دارد تمايل تخصصي انعطافپذيري بهسوي که داشت خواهند میکند(. ایجاد را رقابتپذیری از ثابتی سطح که است انعطافپذیری از ترکیباتی هندسی یکسان هزینه خط با )Px( رقابتی همسان منحني باالترين تماس از انعطافپذيري بهينه ترکيب هک فعالیتهایی در e(. )نقطه است شده داده نشان )2( نمودار در وضعيت اين ميآيد. بهدست تخصصی انعطافپذیری محور به بهینه ترکیب این دارد نیاز بیشتری مهارت و تخصص به تخصص فاقد و تکراری کارهای و پایین فناوری سطح که فعالیتهایی در و است نزدیک بود. خواهد نزدیکتر تعدادی انعطافپذیری محور به انعطافپذیری بهینه ترکیب دارد ترکيب بهينه بهصورت يکديگر با را انعطافپذیری متنوع شکلهاي بايد بنگاهها بنابراين عمل آن در که بازاري گرفتن نظر در همچنين و رقبا ساير به توجه با که بهطوري نمايند. توسط بیانشده نظری پایههای به توجه با اکنون. 1 آورند بهدست را منفعت ماکزيمم ميکنند بنگاه یک فعالیتهای چارچوب ارائه برای را مذکور مدل میتوان توسلمان و دونالد مک نوع دو با بنگاه يک شد ذکر قبال که داد.همانطور توسعه و بسط جهانی بازارهای در رد را بنگاه توانايي نهادي انعطافپذيري است. مواجه نهادي و ساختاري انعطافپذیری اشتغال سطح تغيير يا دستمزدي هزينههاي کاهش طريق از برونزا شوکهاي به واكنش مواجهه در را بنگاه انعطافپذیری قدرت و توانايي ساختاري انعطافپذيري و ميدهد نشان به دستیابی بهمنظور بنگاه سطح در خالق محيطي ايجاد و جديد ابداعات و تحوالت با یک محدودیتهای بررسی هدف قسمت این در ميدهد. نشان بازار از مناسبي سهم کردن مشخص برای است. جهانی بازار شرایط چارچوب در بنگاه یک فعالیت برای صنعت رقابت سطح همچنين و توسعه مرزي خطوط صنعتبايد يک در رقابتي مزيتهاي مرز ميشود بررسی موضوع دو اين ابتدا ادامه در بنابراین شود مشخص صنعت هر در جهاني از کرد. مشخص را رقابتي مزيتهاي مرز ميتوان محدوديت دو اين از استفاده با سپس 1. Tuselmann (1996); pp. 50-67.

83 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص سهم بنگاهها از بسياري تا ميشود باعث جهاني سطح در گسترده رقابتهاي دیگر طرف اين بمانند. باقی جهاني بازار در نتوانند درنهايت و دهند دست از رقابت صحنه در را خود و بنگاهها انعطافپذیری سطح افزايش طريق از صنعت هر ويژگي و نوع براساس رقابت صنعت هر در فعال بنگاههاي درواقع ميگيرد. شکل انعطافپذیری انواع ترکيب در تغيير کسب به بنگاه هر بقای بهطوريکه مواجهاند جهاني اقتصاد در رقابت از مشخصي سطح با سطح نيازمند رقابتيای سطح چنين به دستیابی بود. خواهد وابسته رقابتي سطح حداقل آن چارچوب در ميتوان را حداقل سطح اين است. انعطافپذیری انواع ترکيب از حداقلي 3(. )نمودار داد نشان همسان رقابت منحنيهاي پذيري انعطاف نهادى همسان رقابت هاى منحنى صنعت يك سطح در حداقل سطح جهانى رقابت ساختارى پذيري انعطاف خاص صنعت يک در جهاني رقابت سطح 3 نمودار سطح نظر از متفاوتي بنگاههاي صنعت هر برای جهانی سطح در دیگر سوی از بنگاههای برای نیز متفاوتی 1 توسعه مسیرهای بنابراین دارد وجود استفاده مورد فناوری صنعت در توسعه مسيرهاي از نقشهاي مسيرها اين براساس میآید. بهدست صنعت آن نوع هر به دستیابی هزینه بودن معین با را رقابتی قدرت برای هزینه حداقل ترکیبات که نقاطی هندسی مکان توسعه مسیر 1. میدهد. نشان )انعطافپذیری( رقابتی عوامل قیمت ماندن ثابت شرط به بنگاه یکسان هزینه بودن متغیر و انعطافپذیری

بازرگانی پژوهشنامه 84 براي را توسعه پايين و باال مرزهاي ميتوان توسعه مسيرهاي نقشه ميان در میآید. فراهم در بازار در حاضر رقبای که نکتهاند این بیانگر درواقع مرزها اين کرد. مشخص صنعت هر تازهوارد بنگاه هر برای مرزها این دیگر بیان به دارند. قرار انعطافپذیری از طیفی چه زا بازار در موجود بنگاههای میدهد. نشان را انعطافپذیری سوی دو در رقبا حدیترین فعالیت مرزها اين از فراتر نمیتوانند نهادي محدوديتهاي لحاظ به يا تکنولوژيکي لحاظ که ميدهد نشان را جهاني بازارهاي بر حاکم شرايط توسعه مرزي خطوط درواقع کنند. جهاني اقتصاد بر حاکم استانداردهاي و قوانين براساس يا و تکنولوژیکی امکانات براساس و نهادی انعطافپذیری از استفاده مرز یا و جهانی محدودیتهای 4 نمودار گرفتهاند. شکل میکند. مشخص را جهانی( استانداردهای )نظير ساختاری جهانى هاى محدوديت پذيري انعطاف تعدادي ساختارى پذيري انعطاف صنعت در جهانی محدودیتهای 4 نمودار )حداکثر جهانی محدودیتهای مرزي خطوط ترکيب از صنعت رقابتي مزيتهاي مرز يک در جهاني رقابت سطح حداقل با ساختاری( و نهادی انعطافپذیری از استفاده مرز صنعت يک رقابتي مزيتهاي مرز پررنگ(. منحني )5( )نمودار میشود مشخص صنعت امکانپذیر مرز اين درون در تنها جهاني رقابت صحنه در بنگاه يک فعاليت که است بهگونهاي

85 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص را جهاني رقابت صحنه در حضور امکان دارند قرار مرز اين از خارج که بنگاههايي و است حداقل سطح نتواند بنگاه اینکه اول دلیل است: دليل دو به حضور عدم اين داشت. نخواهند رعایت به قادر که است این دوم دلیل و آورد بهدست را موردنظر صنعت در جهاني رقابت جهاني اقتصاد شرايط با را خود نمیتواند و نبوده جهاني اقتصاد ضوابط شرايط استانداردها کند. هماهنگ پذيري انعطاف نهادى هاى مزيت مرز رقابتى ساختارى پذيري انعطاف صنعت يک در رقابتي مزيتهاي مرز 5 نمودار تجربي مطالعات 2. است. گرفته قرار بررسی مورد رقابتپذیری بر مؤثر صنعتی عوامل مختلفی مطالعات در 94 دربرگیرنده صنعتی کشور سیزده 1981 سال در صنعتی عوامل بررسی برای کيوز سال در نیز 1 همکاران و گرينوي کرد. بررسی را SITC کدهای رقم سه سطح در صنعت تعیینکننده صنعتی خاص مشخصات مطالعه به داخلی صنعت ساختار بر تأکید با 1984 1. Greenaway and et.al.

بازرگانی پژوهشنامه 86 عوامل 1993 سال در هيوز پرداختند. انگلستان صنایع رقابتپذیری و درونصنعتی تجارت رد توسعهیافته چندکشور میان رقابتپذیری و درونصنعتی تجارت بر تأثیرگذار صنعتی تجربي نتايج کرد. بررسی پانل روش به صنعت 68 برای را 1980-1987 سالهای فاصله كه ميدهد نشان )1993( هيوز و )1984( همکاران و گرينوي )1981( کيوز مطالعات تنوع شامل درونصنعتی تجارت مقدار و رقابتپذيري تعيينکننده صنعتي خاص عوامل کار نیروی خصوصيات و بازار ساختار توليد مقياس از ناشي صرفهجوييهاي محصول است. تأثيرگذار عامل يك بهعنوان كار نيروي ويژگيهاي و خصوصيات مختلف مطالعات در نتايج بهطوريكه است شده بررسي كار نيروي انعطافپذيري بهصورت رقابتپذيري بر اشتغال غيرسنتي اشكال رقابتي فشارهاي به واکنش در میدهد نشان برزیل در چاهاد مطالعه قراردادهاي از بیشتر استفاده به كار نيروي تعدادي انعطافپذيري به تمايل و یافتهاند رشد در نتايج براساس که معنی این به است شده منجر غيراستاندارد بهصورت كار نيروي قراردادهاي از كمپانیها استفاده بهدليل كار نيروي هزينههای كاهش برزيلي كمپانيهاي. 1 است بوده تعدادي انعطافپذيري افزايش و كار نيروي غيراستاندارد کارفرمايان توجه مورد نيز هند جمله از کشورها برخي در کار نیروی انعطافپذيري رقابت و اقتصادي رشد بهبود براي را کار نیروی انعطافپذيري آنها است. گرفته قرار بمبئي در کار نیروی انعطافپذيري )1998( 2 ديگران و دشپاند سودها و ويز میدانند. الزم رد را قاضيآباد بنگاههای )1996( 3 ساسيکومار شارما 1988 و 1987 سالهاي بین را انعطافپذيري عملکرد )2004( 4 ديگران و دشپاند الليت همچنين 1995 تا 1991 سالهای ميتوان را آنها اصلي يافتههاي کردند. بررسي هند صنعت 9 و استان 10 در را کار نیروی کرد: خالصه زیر بهصورت اشتغال سهم افزايش و ساده کار نیروی دائمي اشتغال سهم کاهش بيانگر يافتهها ميرسد. درصد 42 به قراردادي( و )غيردائمي غيرقانوني کارگران سهم و است غيردائمي 1. Chahad (2004); pp. 1-24. 2. Viz and Sudha Deshpande et al. 3. Sharma and Sasikumar. 4. Lalit Deshpande et al.

87 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص سهم ميدهد. تشکيل را بزرگ بنگاههاي کار نیروی از قابلتوجهي سهم زن کار نیروی بيشترين ميرود انتظار که شهري مناطق در )حتي کارگران کل در غيراصلي کارگران یافته افزايش 1977-1978 سالهاي از دارد( وجود آنجا در سازماندهيشده مناطق و نيستند برخوردار قانوني حقوقبگير کارگران امتيازات و منافع از کارگران اين است.. 1 ميدهد نشان را اشتغال کيفيت کاهش مسأله اين تعدادي انعطافپذيري كه بنگاههايي ميان از که میدهد نشان فیلیپین در اسگوارا مطالعه هب مشاغلشان كه بودند موفق بنگاههايي تنها دادهاند افزايش رقابتپذيري تقويت براي را بوده پيچيدهتر آنها در توليدي فرآيندهاي كه بنگاههايي است. داشته نياز کمتري مهارت و کمتجربه کارگران به کمتر دارند کيفيت کنترل و ماهر کار نیروی به بيشتري نياز و كند. تقويت را رقابتيشان قدرت نتوانسته تعدادي انعطافپذيري و داشته نياز غيررسمی انعطافپذیری انسانی منابع تجاری»استراتژی عنوان با مطالعهای در شیهان و میچی پرداختهاند. رقابتی مزیت بر انعطافپذیری انواع اثر بررسی به رقابتی«مزیت و کار نیروی تعداد که بود انگلیس خدمات بخش بنگاههای و کارخانهای صنایع مطالعه مورد حوزه 9( است شده گرفته نظر در بخش 13 همچنین است. بوده نفر 50 از بیشتر کارکنانشان کیفیت که بنگاههایی در که میدهد نشان نتایج خدمات(. در بخش 4 و صنعت در بخش كه كاري )نيروي بیرونی بهصورت کار نیروی از استفاده دادهاند قرار هدف را نوآوری و دارد. منفی رابطه فروش رشد و کار نیروی بهرهوری با دارند( بااليي نهادي انعطافپذيري. 2 است مثبت بوده هزینه کاهش هدفشان که بنگاههایی برای ارتباط این ولی زا ناشي صرفهجوييهاي محصول تنوع كه ميدهد نشان تجربي مطالعات مجموع در خاص عوامل مهمترين بهعنوان کار نیروی انعطافپذيري و بازار ساختار توليد مقياس و تبيينشده نظري مباني براساس مقاله اين در بنابراين هستند. رقابتپذيري بر مؤثر صنعتي انتخابي )نمونه صنايع رقابتپذيري بر عوامل اين اثر ذکرشده تجربي مطالعات به استناد با ميشود. بررسی ايران كشور در باال( و متوسط از باالتر فناوري با صنايع 1. Shyam Sundar (2005); pp. 2274-2285. 2. Michie and Sheehan (2005); pp. 445-464.

بازرگانی پژوهشنامه 88 مدل نظری چارچوب و تحقيق روش 3. مطالعه میشود. بررسي متغيرها محاسبه روش و موردنظر تجربي الگوي بخش این در داده قرار مدنظر را ايران در متوسط از باالتر و برتر فناوری با صنایع رقابتپذیری حاضر فناوری با )صنایع 1 صنعتی فعالیت 45 فعالیتها از گروه این رقابتپذیری بررسی برای است. است. گرفته قرار مطالعه مورد 3 ISIC رقمی 4 کدهای سطح در ) 2 متوسط از باالتر و برتر براساس صنايع تقسيمبندي با مطابق توسعه و اقتصاد همكاري سازمان توسط تقسيمبندي اين صنعتی عوامل به مربوط دادههای تهیه برای. 4 است گرفته صورت فناوري مختلف سطوح آمار مركز توسط كه صنعتی بزرگ کارگاههای آمارگیری نتایج از رقابتپذیری بر مؤثر مقطعی دادههای بهعنوان صنعتی فعالیت 45 بنابراین ميشود. استفاده شده جمعآوري ايران مشاهده 270 بنابراین است 1377 تا 1383 سالهای مطالعه این زمانی دوره شدهاند. استفاده داشت. خواهد وجود تحقیق این در پانل دادههاي بهصورت كيوز مطالعات جمله از تجربي و نظري مدلهاي اكثر آمد نظري مباني در همانطوركه توليد مقياس از ناشي صرفههاي اصلي متغيرهاي پايه بر فونتورا و کرسپو هيوز گرينوي رقابتپذيري و درونصنعتی تجارت كار نيروي ويژگيهای و محصول تنوع بازار ساختار ميدهد: توضيح را RC= (Se, Ms, Di, IE) ) 2( ساختاري و نهادي انعطافپذيري آمد نظري مباني در كه پورتر رقابتي راهبرد براساس زا حاضر مطالعه در کنند. فراهم را بنگاه رقابتپذيري زمينههاي میتوانند كار نيروي قالب در را كار نيروي خصوصيات كه ميشود استفاده شاخصي بهعنوان غيررسمي شاغالن هك دارند بااليي نهادي انعطافپذيري شاغالن اين ميدهد. نشان كار نيروي انعطافپذيري انعطافپذيري )بهدليل كنند تقويت را بنگاه رقابتي قدرت بنگاه هزينه كاهش با ميتوانند اداری و حسابداری محاسباتی ماشینهای دارویی صنایع فضاپیما و )هواپیما برتر فناوری با صنایع شامل صنایع این 1. )ماشینها متوسط از باالتر فناوری با صنایع و پزشکی( و )اپتیک( نوری دقیق آالت ارتباطی تجهیزات و تلویزیون رایو تجهیزات دارویی بهاستثنای شیمیایی صنایع نیمهیدککش و یدککش موتوری نقلیه وسایل الکترونیکی لوازم و است. ماشینآالت( و تجهیزات حملونقل و راهآهن 2. High-Technology and Medium-High-Technology. 3. International Standard Industrial Classification of All Economic Activities. 4. OECD, ANBERD and STAN databases, (2003).

89 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص بنابراين كنند(. تضعيف را رقابتپذيري توليد كيفيت كاهش با است ممكن پايين ساختاري ميشود: تصريح زير بهصورت مذکور مدل RC it =α 0 +α 1 Se it +α 2 MS it +α 3 Di it +α 4 IE it +U it ) 3( آن: در که t=1, 2,..., T i=1, 2,..., I مدل است. ام t سال در ام i صنعت درونصنعتی( )تجارت رقابتپذیری ميزان = RC it اين است. برآورد قابل مشخص زماني دوره يک طول در و مختلف صنعت I براي فوق فعالیت کد هر در نیز را درونصنعتی تجارت وو( و والراس )شاخص رقابتپذیری شاخص تعرفهاي طبقهبندي از ابتدا شاخص اين اندازهگيري براي میکند. اندازهگیری رقمی 4 سطح در کاالها رقابتپذيري سپس و شده استفاده PC-TAS فشرده لوح در 1 )HS( کاالها ISIC رقمي 4 کدهاي سطح با کدها اين نهايت در است. شده محاسبه HS رقمي 6 کدهاي سطح در شاخص مقدار محاسبه براي شدند. داده مطابقت است فعاليت نوع به مربوط که سطح )در کااليي کد سطح در محاسبهشده شاخصهاي وزني ميانگين از فعاليتها کد 1377-1383 دوره برای شاخص این محاسبه نتایج است. شده استفاده )HS رقمي 6 کدهاي قدرت از متوسط از باالتر و برتر فناوريهای با صنايع از هیچیک در ایران که میدهد نشان نیست. برخوردار جهانی سطح در الزم رقابتپذیری شاغالن کل تعداد نسبت طریق از که است تولید مقیاس از ناشی صرفههای شاخص Se میشود. اندازهگیری فعالیت هر بنگاههای کل به ارزش به بزرگ بنگاه چهار افزوده ارزش نسبت با که میدهد نشان را تمرکز نسبت Ms میشود. اندازهگیری فعالیت هر افزوده به فعالیت هر در شده صادر کاالهای تعداد نسبت از که است تنوع نشاندهنده Di میآید. بهدست فعالیت هر در موجود طبقههای تعداد متوسط میدهد نشان را رقمی 4 فعالیت کد هر در شاغالن کل به 2 غیررسمی شاغالن نسبت IE 1. Harmonized Commodity Description and Coding System. از ايران غيررسمي اشتغال محاسبه و برآورد برای مطالعه آن در و شده اندازهگیری )1384( رنانی مطالعه در متغیر این 2. است. شده استفاده شغلي وضعيت و فعاليت نوع شغل نوع يعني افراد شغلي مهم ويژگي سه

بازرگانی پژوهشنامه 90 ترکيب به بنگاه يک اگر میشود. استفاده کار نیروی انعطافپذیری اندازهگیری برای که )انعطافپذيري غيررسمي اشتغال پذيرش ظرفيت هنوز فعاليت آن و نرسيده اشتغال بهينه توليد هزينه كاهش بهدليل بنگاه آن در غيررسمي اشتغال سهم افزايش باشد داشته را نهادي( غيررسمي اشتغال پذيرش ظرفيت فعاليت يک اگر مقابل در میبخشد. بهبود را رقابتپذيري ساختاری انعطافپذیری به رقابتپذيري تقويت براي فعاليت آن ساختار و داشته کمتري را رقابتپذيري فعاليتي چنين در غيررسمي اشتغال سهم افزايش باشد داشته نياز بيشتري شاغالن ترکيب و فعاليت ساختار به متغير اين عالمت که معناست بدان اين میدهد. کاهش توجه با رقابتپذیری ميزان با کار نیروی ويژگيهاي متغير ارتباط بنابراين دارد. بستگي که فعالیتهایی اسگوارا نظر براساس باشد. منفي يا مثبت ميتواند فعاليت هر ساختار به زا بیشتر آنها در غیررسمی شاغالن پذیرش ظرفیت دارند نیاز کمتری تخصص و مهارت هک فعالیتهایی در میرود انتظار بنابراین هستند. تخصصی و پیچیده که است فعالیتهایی را فعالیتها آن رقابتپذیری غیررسمی اشتغال سهم افزایش دارند باالتری فناوری سطح تخصص به کمتر نیاز بهدلیل است پایین فناوریشان سطح که فعالیتهایی در و دهد کاهش شود. فعالیتها آن رقابتپذیری بهبود منجربه غیررسمی اشتغال سهم افزایش مهارت و به فعالیتها این و است مربوط متوسط از باالتر و برتر فناوری با صنایع به مطالعه این متغیر اثر میرود انتظار بنابراین نیازمندند بیشتری ساختاری انعطافپذیری و تخصص باشد. منفی رقابتپذیری بر غیررسمی اشتغال شکل صنعتی فعالیتهای رقابتپذیری بر مؤثر عوامل به مربوط نظری مبانی به توجه با است: زیر بهصورت آن به مربوط ضرایب عالئم و رقابتپذیری رابطه کلی RC= (Se, Ms,Di, IE) (α 1 >0, α 2 <0, α 3 >0, α 4 <0) ) 4( نتایج تحلیل و مدل برآورد 4. در برتر فناوري با صنايع رقابتپذيري بر مؤثر متغيرهاي اثرات تخمين براي مطالعه اين در مشاهدات تلفيق روش اين است. شده استفاده پانل يا تابلويي دادههاي روش از ايران طيف تحليل در كه است زماني دوره چندين طول در )صنايع( انفرادي واحدهاي مقطعي

91 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص میآورد فراهم را مدل از بهتري تفسير امكان و دربرگرفته را دادهها و اطالعات از وسيعتري متغيرهاي بين همخطي روش اين ضمن در ميگيرد. بهره بيشتري آزادي درجه از همچنین آمده )1( جدول در تخمین این نتایج ميافزايد. مدل كارايي به و داده كاهش را توضيحي است. مدل تخمين نتايج 1 جدول توضيحي متغيرهاي MS تمرکز نسبت DIF تنوع IE غيررسمي اشتغال R 2 مشاهدات تعداد Fleamer آماره )H( هاسمن آماره ثابت اثرات Fixed Effects -0/48 )-6( 1/1 )5/2( -1/9 )-5/3( 0/77 315 7/48 1/482 است. شده آورده پرانتز در شده محاسبه t آماره مقادير تحقيق محاسبات منبع: با FLeamer آزمون از زماني سري و مقطعي دادههاي ترکيب امکان بررسي براي مدل توضيحي متغيرهاي تعداد K آن در که میشود استفاده )N-1 NT-N-k( آزادي درجه به باتوجه است. مشاهدات کل تعداد NT و زماني دوره T انفرادي واحدهاي تعداد N روش بهعنوان پانل دادههاي تحت تصادفي يا و ثابت اثرات روش دو از يکي باید F آماره و است اريبدار معمولي مربعات حداقل روش نتايج زيرا شود انتخاب مناسبتر و کاراتر اثرات کردن لحاظ طريق از فعاليتها از هريک ناهمگني آن در که شود انتخاب روشي بايد و ثابت اثرات روش دو از یکی انتخاب درمورد تصميمگيري بهمنظور شود. کنترل انفرادي نميتوان که ميدهد نشان هاسمن آماره است. شده استفاده هاسمن آزمون از تصادفي يا ثابت اثرات بنابراين پذيرفت را تصادفي اثرات تخمينهاي کارایی بر مبني صفر فرضيه نشان موجود اطالعات بررسي بهطورکلی ميشود. انتخاب کاراتر و مناسبتر روش بهعنوان

بازرگانی پژوهشنامه 92 گروه مقابل در متوسط از باالتر و برتر فناوري با صنايع در بنگاهها تعداد متوسط که ميدهد نشان موضوع اين است. کمتر نسبي بهطور متوسط( از پايينتر و پایین )صنايع صنايع ديگر تعداد است حاکم مقياس از ناشي صرفههاي معموال که برتر فناوري با صنايع در که ميدهد و مقياس صرفههاي متغير دو نزديک ارتباط مسأله اين درواقع است. محدودتر نيز بنگاهها از گروه اين در گفت ميتوان لذا ميدهد. نشان را برتر فناوري با صنايع در فروش تمرکز ايجاد همخطي فروش تمرکز و مقياس از ناشي صرفههاي متغير دو همزمان وجود صنايع کمتري توضيحدهندگي قدرت که متغير دو اين از يکي بايد مشکل اين رفع برای ميکند زا بيمعناست آنکه بهدليل مقياس صرفه متغير حاضر مطالعه در شود. حذف مدل از دارند است. شده حذف مدل مورد عالمت داراي تنوع متغير ضريب که ميدهد نشان ثابت اثرات تخمينهاي نتايج درصدي واحد يک افزايش بهطوريكه است. معنيدار درصد 5 سطح در و )مثبت( انتظار نسبت متغير ضريب میدهد. افزايش 0/01 ميزان به را رقابتپذيري محصول تنوع در غيررسمي اشتغال ضريب همچنين دارد. معنيدار و )منفي( انتظار مورد عالمت نيز تمرکز درصدي واحد يک افزايش با است. منفي است بنگاه نهادی انعطافپذیری شاخص که منفي مییابد. کاهش واحد 0/02 ميزان به تقريبا رقابتپذيري غيررسمي اشتغال سهم در غيررسمي اشتغال سهم افزايش که دارد مطلب اين بر داللت غيررسمي اشتغال ضريب بودن نياز بهدليل برتر فناوري با صنايع در البته میدهد. کاهش را رقابتپذيري صنايع اين در فناوري با صنايع از کمتر غيررسمي اشتغال بهينه سهم خاص مهارت و تخصص به بیشتر انطباق ساختاري انعطافپذيري با که صنايع اين ساختار بهعلت ديگر بهعبارت است. پايين نظري مباني ميشود. رقابتپذيري کاهش به منجر غيررسمي اشتغال افزايش دارد بيشتري فعال بنگاههاي میکند. تأیید را غيررسمي بخش سهم متغير ضريب منفي عالمت نيز موجود نیروی باالي تخصص سطح نيازمند جهاني بازارهاي در رقابت برای برتر فناوری با صنايع در نيروهاي از استفاده مستلزم خود امر اين هستند. جديد فناوريهاي از استفاده همچنين و کار بهينه نقطه بنابراين است. الزم آموزشهاي با کارکنان تخصص سطح افزايش و متخصص درمقابل بود. خواهد متمايل ساختاري انعطافپذيري بهسمت بیشتر بنگاههايي چنين فعاليت با انطباق قابليت عدم و پايين تخصص سطح از غيررسمي شاغالن اغلب آنجاييکه از

93 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص بنگاههايي در غيررسمي شاغالن از زياد استفاده لذا هستند برخوردار جديد فناوريهاي براساس )نمودار 6 (. نمیکند کمک آنها رقابتي قدرت افزايش به برتر فناوری سطح با اغلب متوسط از باالتر و برتر فناوري با صنايع گروه در موجود بنگاههاي تخمين نتايج بهينه نقطه بنگاهها اين خصوصيات به توجه با ولي ميکنند فعاليت X فرضي محدوده در انعطافپذیری افزايش با بنگاه هر اساس اين بر دارد. قرار Y محدوده در بیشتر فعاليتشان اشتغال سهم کاهش درنتيجه کند. حرکت فعاليت بهينه نقطه بهسمت ميتواند خود ساختاري قدرت ميتواند است همراه بنگاه براي ساختاري انعطافپذیری افزايش با که غيررسمي براي خاص حالت يک تنها شده داده نشان )6( نمودار در آنچه دهد. افزايش را بنگاه رقابتي و بنگاه فعاليت بهينه نقطه آن در که است متوسط از باالتر و برتر فناوري سطح با بنگاههايي دارد. قرار رقابتي مزيتهاي مرز داخل در موردنظر بنگاه فعاليت فعلي نقطه حتي پذيري انعطاف نهادى رقابتى هاى مزيت مرز بهينه نقطه بنگاه فعاليت فعلى نقطه بنگاه فعاليت X Y ساختارى پذيري انعطاف برتر فناوري با صنايع گروه در انعطافپذيري بهينه ترکيب 6 نمودار متوسط از باالتر و الزاما جهاني( اقتصاد به پيوستن از )قبل بسته اقتصاد يک در موجود بنگاههاي همه اما بيشتري اهميت ايران اقتصاد درمورد بهخصوص موضوع اين ندارند. قرار محدوده اين در

بازرگانی پژوهشنامه 94 فناوري با فعالیتهایی برای وو( و )والراس رقابتپذیری شاخص محاسبه بهطوريكه دارد. فوق حالت بنابراین دارد. فعالیتها این رقابتی مزیت عدم از نشان متوسط از باالتر و برتر و ندارد وجود ايران اقتصاد در برتر( فناوري )با موجود بنگاههاي از هيچيک درمورد تقريبا رد بنگاهها اين هرچند درواقع دارند. فعاليت رقابتي مزيتهاي مرز از خارج در بنگاهها اين ندارند. را جهاني اقتصاد در رقابت توان ولي ميکنند فعاليت داخلي اقتصاد در حاضر حال اين در )نمودار 7 (. بینجامد بنگاههايي چنين تعطيلي به ميتواند جهاني اقتصاد به پيوستن لذا افزايش براي بنگاه اين دارد. قرار X فرضي محدوده در بنگاه فعاليت فعلي نقطه نمودار انعطافپذيري مقابل در و داده کاهش را خود نهادي انعطافپذيري بايد خود رقابتي قدرت بهينه نقطه به غيررسمي بخش سهم کاهش با بنگاه نتيجه در دهد. افزايش را ساختارياش حال در بنگاه فعاليت بهينه نقطه ميشود مالحظه همانطورکه میيابد. دست خود فعاليت اين است. آمده بهدست )MN )خط بنگاه هزينه منحني به باتوجه كه است Y 1 نقطه حاضر بهينه نقطه در بنگاه اگر حتي بنابراين دارد. قرار رقابتي مزيتهاي مرز از خارج نيز نقطه با بنگاههايي چنين درنتيجه کند. رقابت جهاني سطح در نميتواند هم باز کند فعاليت نيز ميتواند دولت حالت اين در ميشوند. خارج رقابت صحنه از جهاني اقتصاد به پيوستن نظری مباني براساس آورد. بهعمل خاصي اقدامات نظر مورد بنگاههاي از حمايت برای سطح نيازمند جهاني بازارهاي در رقابت برای برتر فناوری سطح با بنگاههايي ذکرشده تخصص سطح بهدليل غيررسمي کار نیروی استخدام و هستند کار نیروی باالي تخصص بنابراين نمیکند. ايجاد بنگاهها اين رقابتي قدرت سطح در چنداني تغيير اغلب پايينتر بنگاهها اين براي را رقابت شرايط ميتواند بهتر ساختاري انعطافپذيري گسترش به توجه دانش سطح گسترش قبيل از خود حمايتهاي با ميتواند دولت راستا اين در آورد. فراهم پژوهشي و علمي سمينارهاي برگزاري حرفهاي و فني آموزشهاي ارائه کار نیروی فني بنگاههاي در ساختاري انعطافپذيري و کرده تقویت را کار نیروی تخصص سطح و... بهسمت بنگاه هزينه منحني دولتي حمايتهاي وجود فرض با کند. تقویت را مختلف بتواند بنگاه تا ميشود باعث هزينه منحني جابهجایی.)MO )خط ميکند چرخش راست حالت در بنگاه فعاليت بهينه نقطه اساس براين يابد. دست بيشتري رقابتپذیری سطح به مفروض حالت در دارد. قرار رقابتي مزيتهاي مرز داخل که بود خواهد Y 2 نقطه جديد

95 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص گام بنگاه رقابتي قدرت سطح تقويت جهت در است توانسته خود حمايتهاي با دولت فناوريهاي از استفاده البته شود. جهاني رقابت بازار از بنگاه اين خروج از مانع و برداشته حمايتهاي با همراه که هستند مواردي جمله از و... مديريتي روشهاي اصالح جديد بود. خواهند الزم جهاني اقتصاد به پيوستن برای دولتي پذيري انعطاف نهادى هاى مزيت مرز رقابتى بنگاه فعاليت بهينه نقطه دولتى هاى حمايت از پس فعلى نقطه بنگاه فعاليت M X Y 2 بهينه نقطه بنگاه فعاليت Y 1 N O ساختارى پذيري انعطاف دولتي حمايتهاي وجود با انعطافپذيري بهينه ترکيب 7 نمودار مالحظات و جمعبندی فناوری با صنایع رقابتپذیری بر غیررسمی کار نیروی انعطافپذیری اثر حاضر مطالعه برتر فناوري با صنايع درگروه غيررسمي اشتغال ضريب بودن منفي کرد. بررسی را برتر اين در غيررسمي اشتغال سهم افزايش که دارد مطلب اين بر داللت متوسط از باالتر و مهارت و تخصص به بیشتر نياز بهدليل صنايع این در میدهد. کاهش را رقابتپذيري صنايع ديگر بهعبارت است. پايين فناوري با صنايع از کمتر غيررسمي اشتغال بهينه سهم خاص اشتغال افزايش دارد بيشتري انطباق ساختاري انعطافپذیری با صنايع اين ساختار چون میدهد. کاهش را رقابتپذيري غيررسمي

بازرگانی پژوهشنامه 96 میشود: ارائه زیر پيشنهادهای فوق نتایج براساس رقابتپذيري در کليدي عامل يک بهعنوان کار نیروی انعطافپذيري بر تأکيد اقتصادي بنگاههاي برای برتر فناوري با فعاليتهاي در رسمي( )هرچند متخصص کار نیروی از استفاده فعاليتها از گروه اين رقابتپذيري تقويت و ساختاري انعطافپذيري گسترش سطح بهبود بهمنظور برتر فناوری با بنگاههای ترغیب برای ویژه قوانین برخی اعمال نیروی انعطافپذيري متنوع شکلهاي بهينه ترکيب انتخاب و کار نیروی تخصصی رقابتپذيري تقويت راستای در کار و فني آموزشهاي گسترش و ترویج درجهت حمایتهایی و سياستها اعمال انعطافپذیری سطح که آموزشهایی بهویژه برتر فناوری با بنگاههای در حرفهای این در میدهد. گسترش را بنگاهها داخلی کار بازار و داده افزایش را ساختاری بلکه نیست بنگاه جای به دولت جانشینی و مداخله منظور که کرد توجه باید زمینه ساختاری انعطافپذیری افزایش برای که است فعالیتهایی از حمایت نوعی منظور ارتقای برای که بنگاههایی به میتواند دولت مثال میشود. انجام بنگاهها توسط میکنند سرمایهگذاری خود داخلی کار نیروی حرفهای آموزش و انسانی سرمایه در هنوز که برتر فناوری با بنگاههای میشود موجب اقداماتی چنین بپرازد. یارانه شوند. منتقل رقابت مرز درون به ندارند قرار رقابت مرز درون

97 رثا یریذپفاطعنا یورین راک رب یریذپتباقر...عیانص منابع ني. نشر تهران جهانيشدن بستر در ايران اقتصاد ) 1380 ( مهدي بهكيش وزارت پژوهشی طرح ایران در ارتقاء قابل غیررسمی بخش بررسی ) 1384 ( محسن رناني دارایی. و اقتصادی امور ایران«متقابل درونصنعتی تجارت تعیینکننده عوامل و میزان»بررسی ) 1382 ( مهدی رئیسی اصفهان. صنعتی دانشگاه اقتصادی سیستمهای برنامهریزی ارشد کارشناسی پایاننامه صنعتی. بزرگ کارگاههای از آمارگیری نتایج ایران آمار مرکز چاپ معيني محمدرضا مترجم اقتصادي عملكرد و نهادي تغييرات نهادها ) 1377 ( د. نورث بودجه. و برنامه سازمان انتشارات تهران: اول صادراتي رقابتپذيري»بررسي ) 1383 ( عابدين محمدرضا فهيميفر جمشید حسن وليبيگي شماره بازرگاني پژوهشنامه فصلنامه صادراتي«بازارهاي در ايران خودرو قطعات صنعت.155-194 صص 33 Atkinson, J. (1984); Manpower Strategies for Flexible Organisations, Personnel Management. vol.16, no.2, pp. 32-35. Birkinshaw, J. and Hagstrom, P. (2000); The Flexible Firm, Oxford University Press. Blyton, P. and Lucio, M. (1995); Industrial Relations and the Management of Flexibility: Factors Shaping Developments in the UK and Spain, The International Journal of Human Resource Management, vol.6, no.2, pp. 272-290. Bolwijn, P.T. and Kumpe, T. (1990); Manufacturing in the 1990- Produvtivity, Flexibility and Innovation, Long Rang Planning, vol. 23, no. 4. pp 44-57. Carr, M. and Chen, M. (2002); Globalization and the Informal Economy: How Global Trade and Investment Impact on the Working Poor, ILO. Geneva. Caves, R.E. (1981); Intra Industry Trade and Market Structure in the Industrial Countries, Oxford Economic Paper, vol.33, pp. 203-223. Chahad, J.P.Z. (2004); Non-Standard of Labour Contract in the Consolidated Employment Law (CLT) and the Flexibility of the Brazilian Labour Market, ILO, Geneva, pp.1-24.

98 پژوهشنامه بازرگانی Crespo, N. and Fontoura, M.P. (2001); Determinants of the Pattern of Horizontal and Vertical Intra-Industry Trade: What can we learn from Portuguese data?, Global Business & Economic Review-Anthology, pp. 1-27. De Ruyter, A. and Burgess, J.(2000); Part-time Employment in Australia, Evidence for Globalization, International Journal of Manpower, vol. 21, No. 6, pp.452-463. Esguerra, E.F. (1997), Flexible Labor Arrangements in the Philippines: Trends, Theory, Implications, Paper presented in the Philippine Economic Society's 34th Annual Meeting of Februrary. Goldberg, P and Pavcnic, N. (2003); The Response of the Informal Sector to Trade Liberalization, NBER working paper, No. 9443. Greenaway, D. and Milner, C. (1984); A Cross Section Analysis of Intra Industry Trade in U.K., European Economic Review, vol. 25, pp. 319-344. Hill, C.W. L. and Jones, G.R. (1998); Strategic Management Theory, Houghton Mifflin Com, 2nd ed, USA, pp.105-127. Hitt, M.A., Hoskisson, R.E., Harrison, J.S. and Summers, T.P. (1994); Human Capital and Strategic Competitiveness in the 1990s, Journal of Management Development, vol. 13, No.1, pp. 35-46. Hughes, K.S. (1993); Intra-Industry Trade in the 1980's, Weltwirtscshaftliches Archive 129, pp. 561-572. Lindbeck, A and Snower, D. (2002); Insider-Outsider Theory: A Survey, IZA Discussion Paper, no. 534. pp 1-55. Locke, R., Piore, M. and Kochan, T. (1995); Employment Relation in a Changing World Economy. MIT press. McDonald, F. and Tüselmann, H. (1996); The Flexible Firm and the Optimal Flexibility Mix, Conference Proceedings, Global Change-Policy and Practice, Manchester, pp. 268-89. Michie, J and Sheehan, M (2005); Business Strategy, Human Resources, Labour Market Flexibility and Competitive Advantage, International Journal of Human Resource Management, 16(3), pp. 445-464. Monastiriotis,V. (2003), A Panel of Regional Indicators of Labour Market Flexibility: the UK 1979-1998, Discussion Paper Series, Royal Holloway College. Porter, M. E. (1980); Competitive Strategy, Free Press, New York. Porter, M. (1998); The Competitive Advantage of Nations, New York, Free Press.